منطق جمهوری اسلامی ایران برای مذاکره نکردن با ایالات متحده آمریکا ریشه در عوامل تاریخی ، ایدئولوژیک ، سیاسی و راهبردی دارد.
جمهوری اسلامی ایران دلایل متعددی را برای این منطق دارد که میتوان برخی از آنها را به شرح زیر دستهبندی کرد :
۱ـ بیاعتمادی عمیق ناشی از تاریخ روابط
•کودتای ۱۹۵۳ : نقش ایالات متحده در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که منجر به سرنگونی دولت منتخب؛این واقعه به عنوان نمادی از مداخله جویی آمریکا در امور داخلی ایران تلقی میشود بذر بیاعتمادی عمیقی را کاشته است.
•دشمنی پس از انقلاب : حمایت آمریکا از عراق در جنگ تحمیلی و اعمال تحریمهای گسترده و ....
۲ـ دیدگاه ایدئولوژیک:
•مبارزه با استکبار : جمهوری اسلامی بر مبنای ایدئولوژی خود ایالات متحده را به عنوان «شیطان بزرگ»و نماد «استکبار جهانی» میداند از این منظر مذاکره با چنین قدرتی نوعی سازش با ظلم و بیعدالتی تلقی میشود.
•حفظ استقلال و حاکمیت: مذاکره با آمریکا تحت فشار یا در شرایطی که منافع ملی ایران تامین نشود ، به معنای خدشه وارد کردن به استقلال و حاکمیت کشور است.
۳ـ تجربه مذاکرات قبلی و بدعهدی آمریکا:
•برجام (برنامه جامع اقدام مشترک): خروج یک جانبه ایالات متحده از توافق هستهای برجام در سال ۲۰۱۸ توسط دولت ترامپ، با وجود پایبندی ایران به تعهداتش به شدت به دیدگاه جمهوری اسلامی مبنی بر غیر قابل اعتماد بودن آمریکا دامن زده است .
مذاکره با کشوری که به تعهدات بینالمللی خود پایبند نیست ، بیفایده است.
•تغییر دولتها و سیاستها در آمریکا: جمهوری اسلامی نگران است که حتی در صورت دستیابی به توافق با یک دولت آمریکا،دولت بعدی ممکن است آن را لغو کند. این عدم اطمینان انگیزه برای مذاکره را کاهش میدهد.
۴ـ فشارها و تحریمهای اقتصادی: ایالات متحده از ابزار تحریمهای اقتصادی به عنوان اهرمی برای فشار بر ایران و تحمیل خواستههای خود استفاده میکند.
در چنین شرایطی ، مذاکره تحت فشار برای ایران قابل قبول نیست.
۵ـ تاکید بر خود اتکایی و مقاومت:
جمهوری اسلامی بر سیاست «اقتصاد مقاومتی» و تکیه بر توانمندیهای داخلی تاکید دارد.
از این منظر مذاکره با آمریکا به عنوان راه حل مشکلات اقتصادی تلقی نمیشود و اولویت با تقویت بنیانهای اقتصاد داخلی است.
۶ـ عدم اعتقاد به تاثیر مذاکره بر حل مشکلات:
مذاکره با آمریکا به تنهایی تاثیری در حل مشکلات اساسی کشور نخواهد داشت و ایالات متحده به دنبال اهداف دیگری است.
نتیجه گیری: با توجه به این دلایل جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر رویکرد محتاطانهای نسبت به مذاکره با ایالات متحده دارد و بر این باور است که شرایط برای یک مذاکره سازنده و با نتیجه مطلوب فراهم نیست.